Een vergeten verleden van Nederlandse mijnbouw

In het lijkenhuisje konden omgekomen mijnwerkers worden opgebaard, als daar thuis bij de familie geen ruimte voor was. Het gebouw werd in 1949 aan de voet van Wilhelmina’s steenberg gebouwd. Na de sluiting van staatsmijn Wilhelmina raakte het huisje in onbruik. Al snel kreeg het huisje een nieuwe functie en deed het tot 2001 dienst als transformatorstation voor de lokale energievoorziening.

Tijdens de operationele periode van de mijnbouw in Limburg was het lijkenhuisje een plaats waar het door de steenkoolindustrie veroorzaakte leed door de lokale gemeenschap werd gedeeld. Dat deze gevoelige, emotionele plek na het sluiten van de mijnen omgebouwd werd tot transformatorstation, en niet gepresenteerd werd als bijvoorbeeld een plek van herinnering aan het mijnbouw verleden, toont aan dat men het mijnbouw verleden in eerste instantie liever wilde vergeten.

Na het sluiten van de mijnen heerste er grote onvrede onder de lokale bevolking. Velen mijnwerkers verloren hun baan en de regio verloor economische aansluiting met de rest van Nederland. Er ontstonden problemen met de pensioenen van grote groepen mijnwerkers en stoflong was als fysieke kwaal aan de orde van de dag. Tevens werden er in de periode na de mijnbouw veel overblijfselen van de industrie geruimd omdat zij teveel ruimte innamen en de omgeving veranderd moest worden van zwart naar groen.

Door de moeilijkheden en maatschappelijke problemen die de sluiting van de mijnen met zich mee bracht was er in eerste instantie geen drang naar het herdenken en herinneren van het mijnwerkersleven. Eventuele financiële middelen die hiervoor nodig waren gebruikte men liever voor het oplossen van de sociaal-economische problemen. Pas jaren later, in de jaren negentig, wanneer de rechtszaken op hun einde lopen en Limburg op sociaal-economisch vlak weer aansluiting vindt met de rest van Nederland, begint men na te denken over een herinneringscultuur van de mijnbouw.

Heden ten dage herdenkt de Gedachteniskapel alle 1455 omgekomen mijnwerkers met naam en jaar van overlijden. In de kapel staat ook een Sint Barbara beeldje, de beschermheilige van de Limburgse mijnwerkers. De gedachteniskapel ligt op het voormalig terrein van de staasmijn Wilhelmina aan de voet van de steenberg, hetgeen nu een recreatiegebied met de langste trap in Nederland is. Met haar ligging vormt het huisje een van de voornaamste mijnwerkersmonumenten waar veel mensen langskomen. De erfgoed plek wordt ook gebruikt voor herdenkingen en plechtigheden.

Het heeft lang geduurd voordat men besefte wat er verloren is gegaan tijdens de afbraak van de steenkolenindustrie. Het is goed dat het oude lijkenhuisje bewaard is gebleven en is verworden tot een plek van herinnering aan het steenkolen verleden van Limburg. Steenkolen waren niet enkel een economische product, maar een manier van leven, en de steenkolen industrie heeft een grote stempel gedrukt op de Limburgse samenleving. Dit verdient een goede en zo’n compleet mogelijke cultuur van herinnering.