Boekrecensie: Gas: Het verhaal van een Nederlandse bodemschat

Hoe kan je de geschiedenis vertellen van iets onzichtbaars als aardgas? In het boek Gas. Het verhaal van een Nederlandse bodemschat probeert schrijver Emiel Hakkenes deze geschiedenis van aardgaswinning in Nederland en met name de provincie Groningen weer te geven en ‘zichtbaar’ te maken. Via negentien verschillende verhalen vertelt Hakkenes de geschiedenis op een chronologische wijze, beginnend in 1922 en eindigend in 2020.

Emiel Hakkenes is in 1977 geboren te Assen en groeide tevens in de provincie Drenthe op. Bovendien heeft hij gestudeerd aan de Universiteit Groningen, waardoor hij een affiniteit heeft met het noorden van Nederland. Naast schrijver werkt hij als journalist en is hij als redacteur verbonden aan de krant Trouw. Hakkenes heeft naar eigen zeggen een interesse in cultuur, geschiedenis, duurzaamheid en natuur. Zodoende komt een boek over de gaswinning in Groningen niet uit de lucht vallen.

Wat meteen opvalt aan het boek is de invalshoek waarmee het geschreven is. In plaats van het vertellen van een algemene geschiedenis van de aardgaswinning met een zekere afstand, kiest Hakkenes ervoor om het verhaal weer te geven aan de hand van diverse personen. Deze personen hebben daadwerkelijk bestaan en hebben op een bepaalde manier te maken met de aardgaswinning in Groningen. Binnen elk hoofdstuk staat er persoon centraal, wiens leven of handelingen als een rode draad fungeert. Zo begint het boek met een hoofdstuk over Jan Koster, een ingenieur die reeds in 1923 ontdekte dat er in de Nederlandse bodem aardgas bevond met een enorme waarde. Het laatste hoofdstuk behandelt een recent voorbeeld uit 2020, namelijk politicus Tom van der Lee. Hij komt op voor de belangen van de Groningse bevolking en stelt vast dat er sprake is van een ongelijke behandeling van de Groningse bevolking. Groningen is een van de rijkste provincies van Nederland, en zelfs Europa, gekeken naar de waarde van ondergrondse grondstoffen, maar de lokale bevolking ziet hier niks van terug, aldus Van der Lee.

De keuze voor deze narratieve vorm werkt zeer goed. Aardgas is namelijk iets dat niet tastbaar is. Een geschiedenis van aardgas zou daardoor een abstract verhaal kunnen worden. Door de geschiedenis juist te beschrijven aan de hand van persoonlijke verhalen, krijgt men als lezer een concreet beeld van de gaswinning in Nederland. Als lezer kan men zich namelijk inleven in de diverse personen en hun bijzondere verhalen. Een opvallend aspect is de keuze van Hakkenes om niet alleen te focussen op ‘gewone’ burgers, maar ook op beleidsmakers, zoals nationale en lokale politici. Hierdoor wordt er een completere geschiedenis vertelt vanuit meerdere Groningse en niet-Groningse (Henk Kamp, Eric Wiebes) perspectieven.

Hakkenes heeft er bewust voor gekozen om de geschiedenis van de aardgaswinning in Nederland weer te geven aan de hand van persoonlijke verhalen. Zo komen er in het boek geen hoofdstukken voor die specifiek vanuit het perspectief van een organisatie als de NAM geschreven zijn. Hiermee wil de auteur tonen dat de geschiedenis van aardgas vooral te beschrijven is vanuit een aaneenschakeling van persoonlijke geschiedenissen, ofwel mensenlevens. De conclusie van met name het laatste gedeelte van het boek is dat de provincie Groningen eigenlijk altijd aan het kortste eind getrokken heeft, als het gaat om de gaswinning aldaar. De personen die in het boek beschreven worden geven dit onrecht een levendig gezicht; een gezicht dat zelden in boeken over gaswinning op deze manier wordt getoond.